Daha önce uluslararası petrol piyasasındaki dalgalanmalar ve döviz kurlarından etkilenen mazot fiyatları bu defa da altı ayda bir gelen Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) artırımıyla üreticinin yükünü artırdı.
İlk iki etken artış ve azalış yönünde mazot fiyatını etkilerken, son gelen otomatik zam sadece artış olarak fiyata yansıyor.
Artan mazot fiyatları başta ulaştırma sektörü olmak üzere mazotu enerji olarak kullanan diğer sektörleri önemli ölçüde etkilerken, tarımda üretimin ve pazarlamanın her aşamasında kullanılan mazot tarımsal üretimi tehdit ediyor. Tarım ve gıda ürünleri maliyetleri artıyor, üretici maliyet artışıyla boğuşurken, tüketici artan fiyatlardan mağdur oluyor.
Devlet vergi toplayarak bütçesini düzeltip, mazot ve gıda talebini azaltarak enflasyonu düşürmeye çalışıyor ama bu defa da tarım ve gıda da maliyet enflasyonuna sebep oluyor.
Mazot fiyatları bu durumda her kesimi yakından ilgilendiriyor. Devlet tarıma özel bir fiyatlandırma yapmıyor. Mazota dekar başına sadece Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) kayıtlı üreticilere ürün grubuna göre “ayni olarak” destek veriyor.
Mazota verilen destek miktarı mazottan alınan verginin sadece yüzde 39,2’sini karşılıyor. Tarıma verilen toplam desteğin yarıya yakını sadece mazottan kesilen vergi ile geri alınıyor
Mazot fiyatı en çok artan girdi haline geldi
Son açıklanan Türkiye Ziraat Odaları Birliği verilerine göre büyük ölçüde dışa bağımlı olunan, tarımda kullanılan gübre ve bitki koruma ürünleri ve yem hammaddeleri fiyat artışları yaklaşık yüzde 30-58 aralığında artarken, mazot fiyatları son bir yılda yüzde 80 yükseldi.
Mazot fiyatı pandeminin etkisiyle 2022 yılında bir önceki yıla göre yüzde 400’lere varan bir artış gösterirken, 2023 Temmuz ÖTV artırımından sonra devamlı yükselmeye başladı, son bir yılda kur artış ve ÖTV ve KDV’nin yükselmesiyle fiyatı en çok artan girdi haline geldi.
Mazottaki vergi yükü mazot fiyatının yüzde 40’ını buluyor
Dışa bağımlılığın ve ekonomik istikrarsızlığın getirdiği fiyat ve kur baskısının yanında mazot fiyatına uygulanan maktu bir vergi olan ÖTV genel bütçeye önemli bir oranda katkı sağlarken, mazotu girdi olarak üretimde kullanan başta ulaştırma olmak üzere diğer sektörlere önemeli ölçüde yük getiriyor.
ÖTV’nin yanında mazottan alınan yüzde 20 KDV var. Gelecekte ÖTV’deki 6 aylık üretici enflasyonuna bağlı artış mazot fiyatlarını daha da artıracak. Temmuz ayında litre başına 10,6 liraya çıkan maktu vergi bir litre mazot fiyatının yüzde 23’üne tekabül ediyor. KDV ile toplamda 1 litre mazottan alınan vergi mazot fiyatının yüzde 40’ını buluyor.
Tarımda mazot kullanımı değer olarak önemli boyutta
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) verilerine göre 2023 yılında Türkiye’de 30,9 milyar litre mazot tüketildi. TZOB verilerine göre toplam tüketimin 3 milyar litresi tarımda kullanılıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı ise 2007 yılında yaptığı bir araştırmada bu rakamı 1,5 milyar litre olarak açıkladı.
Bu iki miktar arasında ortalama 2 milyar 250 milyon litrelik bir tüketim rakamını göz önüne aldığımızda, tarımda kullanılan mazotun parasal değeri son mazot fiyatıyla (litresi 45,69 lira) birlikte 102,8 milyar lirayı buluyor. Bu miktarın yüzde 40’ı yani 41,1 milyar lirası vergi olarak kesiliyor.
Mazot desteği verginin sadece yüzde 39,2’sini karşılıyor
2024 tarım destekleri henüz açıklanmadı. 2024 yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Program’ında tarıma 2024 yılı için 91,6 milyar lira destek bütçesi ayırıldığını, bunun 16,1 milyar lirasının mazot desteği olduğu belirtiliyor.
Bu durumda 2024 yılı için mazota verilen destek mazottan alınan verginin sadece yüzde 39,2’sini karşılarken, mazottan alınan vergi toplam tarımsal desteğin ise yüzde 44,9’unu oluşturuyor. Yani tarıma verilen toplam desteğin yarıya yakını sadece mazottan kesilen vergi ile geri alınıyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı 2018 yılında mazot fiyatının yarısının destek olarak verileceğini prensip kararı olarak açıklamıştı. Halbuki, mazota verilen destek değil fiyatın yarısını mazottan kesilen vergiyi bile karşılamıyor. Üstelik mazot kullanan tüm üreticilerden vergi kesilirken, mazota verilen destek ise sadece ÇKS’ye kayıtlı çiftçilere ödeniyor. Yani ÇKS kaydı olmayan, mazot kullanan üreticiler daha bir mağdur oluyor. (Ajans Bizim)