1952 yılında Diyarbakır’ın Pîran ilçesine bağlı Dêran köyünde doğan Mehemed Malmîsanij, Kürt dili ve tarihi üzerine yaptığı çalışmalarla tanınıyor. Modern dönemde Zazaca yazan ilk kişi olarak kabul edilen Malmîsanij, aynı zamanda ilk Zazaca-Türkçe sözlüğü yayımlayan kişidir.
İlk, orta ve lise öğrenimini Diyarbakır’da tamamlayan Malmîsanij, 1973’te Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden mezun oldu. Öğretmenlik yaptığı dönemde politik nedenlerle birkaç kez tutuklandı. 12 Eylül askeri darbesinin ardından 1982’de İsveç’e yerleşti. Paris Sorbonne Üniversitesi, Uppsala Üniversitesi, Göteborg Üniversitesi gibi kurumlarda İran dilleri, halk eğitimi ve kütüphanecilik alanlarında eğitim aldı. 1998’de yüksek lisans, 2017’de doktora derecesi aldı.
1979-1980 yıllarında Türkiye’de tamamı Kürtçe yayımlanan ilk dergi olan Tirêj’i Kurmancca ve Zazaca olarak çıkardı. 1987’de ilk Zazaca-Türkçe sözlüğünü yayımladı. Malmîsanij’in çalışmaları sözlükle sınırlı kalmadı; Zazaca dil bilgisi kitapları, çocuklara yönelik metinler, folklor derlemeleri ve karşılaştırmalı dil çalışmalarına imza attı.
Kürt basın ve siyasal tarihine dair önemli kaynaklar üretti. Abdurrahman Bedirhan, Cemilpaşazadeler, Bitlisli Kemal Fevzi, Hêvî Talebe Cemiyeti ve Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti gibi kişi ve yapılar hakkında kitaplar kaleme aldı. Bu eserleriyle Kürt tarihinin erken dönemlerine dair bellek inşasına katkı sundu.
Çok sayıda kitabı Arapçaya, Farsçaya, İngilizceye, İsveççeye ve Soranca gibi dillere çevrildi. Bazı klasik metinleri transkribe etti, bazılarını sadeleştirerek yayıma hazırladı. Mardin Artuklu Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü’nde öğretim görevlisi olarak da ders verdi.
Mutlu Can tarafından hazırlanan “Öncü Bir Kürt Aydını: M. Malmîsanij” adlı biyografi-bibliyografya kitabı, Malmîsanij’in akademik çalışmaları, yayıncılığı ve kültürel üretim sürecini ilk kez sistematik biçimde ortaya koyuyor. Kitapta, Malmîsanij’in Kürt dili ve tarihi üzerine yazdığı birçok eserin yanı sıra, Zazaca’nın modernleşmesindeki rolü detaylarıyla anlatılıyor.
Mehemed Malmîsanij’in hayatını anlatan “Mamostayo Bêmamosta” (Öğretmensiz Öğretmen) adlı belgesel ise 9 Haziran 2024 tarihinde İstanbul Bilgi Üniversitesi Santral Kampüsü’nde izleyiciyle buluştu. Yönetmenliğini Keremo’nun üstlendiği, Kurdo Zanyar tarafından kurgulanan belgeselin çekimleri İsveç, Almanya, Fransa, Güney Kürdistan ve Türkiye’de gerçekleştirildi. Yapımcılığını Kerem Tekoğlu üstlendi. (Haber Merkezi)
